Een super interessant bericht, wat vertelt, welke planten een goede combinatie zijn om insecten weg te houden, plagen verdrijft, de smaak te versterken, de bodem verbeteren, structuur en bescherming geven, verschillende worteldieptes, dus optimale plaats indeling voor een veelzijdig en productief systeem!

Combinatieteelt & Plantgemeenschappen (Guilds)

### Basisprincipes van Combinatieteelt
Combinatieteelt is gebaseerd op de volgende principes:
1. **Wederzijdse ondersteuning**: Planten die elkaar helpen groeien
2. **Ruimtelijke efficiëntie**: Verschillende worteldieptes en groeivormen benutten
3. **Bescherming tegen plagen**: Via geur, afscheiding of het aantrekken van nuttige insecten
4. **Bodemverbetering**: Stikstofbinding, bescherming tegen erosie, mulchvorming

### De Drie Zusters (traditionele combinatie)
- **Hoofdplanten**: Maïs, bonen en pompoen/courgette
- **Werking**:
- Maïs dient als klimstok voor bonen
- Bonen binden stikstof voor maïs en pompoen
- Pompoen/courgette beschermt de bodem en houdt onkruid tegen
- Locatie: Sectie 1, in een zonnig gedeelte

### Tomaten-Guild
- **Hoofdplant**: Tomaten
- **Helpers**:
- Basilicum (verdrijft insecten, verbetert smaak)
- Goudsbloem (verdrijft nematoden)
- Bieslook (verdrijft insecten)
- Knoflook (ziektepreventie)
- Wortels (benutten ondergrondse ruimte)
- NIET: Aardappelen, venkel (ongunstige interactie)

### Kool-Guild
- **Hoofdplant**: Koolsoorten
- **Helpers**:
- Dille (trekt nuttige wespen aan)
- Kamille (verbetert groei)
- Salie (verdrijft koolmot)
- Rozemarijn (maskeert geur tegen plaaginsecten)
- Selderij (versterkend effect op smaak, verdrijft koolwitje)
- Bonen (stikstofbinders, maar plant niet te dicht)
- NIET: Aardbeien, tomaten (ongunstige interactie)

### Aardappel-Guild
- **Hoofdplant**: Aardappelen
- **Helpers**:
- Tagetes (afstotend voor nematoden)
- Bonen (stikstofbinding)
- Mierikswortel (langs de randen, ziektewering)
- Calendula (trekt bestuivers aan)
- Knoflook (ziektewerend)
- Spinazie (bodembedekker)
- NIET: Tomaten, aubergine, komkommer (zelfde ziektegevoeligheid)

### Wortel-Guild
- **Hoofdplant**: Wortelen
- **Helpers**:
- Ui en prei (verdrijven wortelvlieg)
- Rozemarijn (sterke geur maskeert de carrots)
- Salie (geurmasker)
- Bieslook (ziektewerend)
- Rucola (snelgroeiende bovenlaag)
- NIET: Dille (belemmert wortelgroei)

### Uien/Knoflook-Guild
- **Hoofdplant**: Ui, knoflook, prei
- **Helpers**:
- Wortelen (wederzijdse bescherming)
- Aardbeien (profiteren van schimmelbescherming)
- Sla (beschermend effect)
- Kamille (verbetert smaak)
- NIET: Bonen en erwten (groeiremming)

### Bonen/Erwten-Guild
- **Hoofdplant**: Alle peulvruchten
- **Helpers**:
- Wortelen (verschillende worteldiepte)
- Komkommer (profiteert van stikstof)
- Aardappelen (verschillende lagen)
- Maïs (structuur voor klimmen)
- Zonnebloem (structuur voor klimmen)
- NIET: Ui, knoflook, prei (geven groeiremmende stoffen af)

### Komkommer/Courgette-Guild
- **Hoofdplant**: Alle cucurbitaceae (komkommer, courgette, pompoen)
- **Helpers**:
- Maïs (ondersteunt en geeft schaduw)
- Zonnebloemen (bescherming en bestuiving)
- Oost-Indische kers (insectenafweer)
- Kapucijners (stikstofbinding)
- NIET: Aardappelen (voedselconcurrentie)

## Seizoensplanning

### Lente
- Plant vroege gewassen: erwten, sla, radijs
- Plant aardappelen in de onderste delen
- Zet stekken van kruiden
- Mulch aanbrengen rond bestaande struiken

### Vroege Zomer
- Plant warmteminnende gewassen: tomaten, bonen
- Oogst eerste kruiden en bladgroenten
- Regelmatig snoeien en mulchen

### Late Zomer/Herfst
- Oogst hoofdgewassen
- Plant nagewassen zoals winterbloemkool, boerenkool
- Zaai groenbemesters op lege plekken
- Verzamel zaden voor volgend jaar

### Winter
- Oogst winterharde gewassen
- Voeg nieuwe mulchlaag toe
- Voorbereidingen voor komend seizoen: composteren, houtsnippers verzamelen

## Verzorging van het Hügelbed

### Irrigatie
- Gebruik druppelirrigatie om water te besparen
- Focus op de eerste twee jaar wanneer de hügel nog niet volledig haar waterhoudend vermogen heeft bereikt
- Mulchlagen helpen vocht vasthouden
- Bij droogte geef voorrang aan kritieke gewassen en combinatieteelt-partners

### Mulchen
- Gebruik diverse organische materialen geschikt voor combinatieteelt:
- Houtsnippers (langzaam afbrekend) - ideaal voor bosbessenomgeving
- Compost (voedselrijk) - voor veeleisende gewassen zoals tomaten, pompoenen
- Stro (goed voor aardbeien) - voorkomt vruchtrot en onkruid
- Bladeren (herfstbladeren in winter) - stikstofrijke bladeren zoals van vlinderbloemigen
- Brandnetelblad - hoge mineraalinhoud, vooral rond fruitstruiken
- Comfrey (smeerwortel) - kaliumrijk, ideaal rond vruchtdragende planten

### Bemesting
- Compostthee om microbiële activiteit te stimuleren
- Gefermenteerde plantextracten als natuurlijke meststof:
- Brandnetelgier (stikstofrijk) - geschikt voor bladgroentegewassen
- Smeerwortelthee (kaliumrijk) - voor vruchtdragende gewassen
- Kamilleaftreksel (ziektewerend) - voor alle plantcombinaties
- Gebruik dierlijke mest alleen als deze goed gecomposteerd is
- Groenbemesters inzaaien en onderwerken in rotatie

### Insectenmanagement in Combinatieteelt
- Plant aromatische kruiden tussen hoofdgewassen (basilicum, bieslook, tijm)
- Gebruik bloeiende planten voor nuttige insecten:
- Phacelia en borage - trekken bijen aan voor bestuiving
- Dille en venkel - trekken zweefvliegen aan die bladluizen eten
- Oost-Indische kers - trekt bladluizen weg van andere planten
- Maak insectenhotels in de buurt van je hügelbed voor extra bestuivers

## Oogstplanning

### Doorlopende Oogst
- Kruiden: regelmatig oogsten stimuleert groei
- Bladgroenten: pluk buitenste bladeren voor doorgroei
- Bessen: oogst gedurende het seizoen

### Hoofdoogst
- Aardappelen: na afsterven loof
- Wortelen: bij gewenste grootte
- Uien en knoflook: als loof begint te drogen
- Zaden: verzamel wanneer rijp voor volgend seizoen

## Rotatieplanning en Combinatieteeltcyclus

### Jaarlijkse Rotatie
Voor eenjarige gewassen is het belangrijk om rotatie toe te passen, zelfs binnen combinatieteelt:

1. **Jaar 1**: Sectie Focus
- Sectie 1: Vruchtgewassen (tomaat, courgette)
- Sectie 2: Bladgewassen (kool, sla)
- Sectie 3: Wortelgewassen (wortel, ui)
- Sectie 4: Peulvruchten (bonen, erwten)

2. **Jaar 2**: Rotatie
- Sectie 1: Peulvruchten
- Sectie 2: Vruchtgewassen
- Sectie 3: Bladgewassen
- Sectie 4: Wortelgewassen

3. **Jaar 3**: Verdere rotatie
- Sectie 1: Wortelgewassen
- Sectie 2: Peulvruchten
- Sectie 3: Vruchtgewassen
- Sectie 4: Bladgewassen

4. **Jaar 4**: Laatste rotatie
- Sectie 1: Bladgewassen
- Sectie 2: Wortelgewassen
- Sectie 3: Peulvruchten
- Sectie 4: Vruchtgewassen

**Let op**: Vaste planten (meerjarigen) blijven op hun plek en worden geïntegreerd in de rotatie van eenjarigen.

### Seizoensovergangen in Combinatieteelt
- Vroege lente: Erwten met radijs (snelle oogst)
- Late lente: Wanneer radijs geoogst, zaai wortels
- Zomer: Wanneer erwten klaar zijn, plant najaarskool
- Herfst: Oogst wortels, plant winterui
- Winter: Kooloogst, zaai groenbemester

## Conclusie
Dit uitgebreide permacultuur moesteeltplan voor 40 meter hügelbedden biedt een veelzijdig en productief systeem dat optimaal gebruik maakt van combinatieteelt principes. Door planten strategisch te combineren, worden natuurlijke synergieën benut en plaagbestrijding minimaal gehouden. De diversiteit aan planten zorgt voor een robuust ecosysteem dat minder vatbaar is voor ziekten en plagen, terwijl de gelaagde aanpak en slimme plantcombinaties zorgen voor maximale opbrengst per vierkante meter.

Met geïntegreerde rotatieplanning kan dit systeem jaar na jaar blijven produceren met steeds minder externe inputs, waardoor het met de tijd steeds duurzamer en zelfonderhoudender wordt.

 

Permacultuur Moesteeltplan: 40 Meter Hügelbedden met combinatieteelt

## Inleiding
Dit plan beschrijft hoe je 40 meter hügelbedden kunt beplanten volgens permacultuurprincipes, waarbij gebruik wordt gemaakt van verschillende vegetatielagen. Hügelbedden zijn verhoogde bedden met een kern van hout en organisch materiaal die warmte genereren, water vasthouden en een rijk bodemecosysteem stimuleren.

## Algemene Opzet
De 40 meter hügelbed kan worden opgedeeld in 4 secties van elk 10 meter, met verschillende accenten:
1. **Sectie 1**: Focus op groenten en kruiden
2. **Sectie 2**: Focus op bessenstruiken en kruidengewassen
3. **Sectie 3**: Focus op eetbare bloemen en bestuivers
4. **Sectie 4**: Focus op stikstofbinders en bodemverbeteraars

## Teeltlagen
Permacultuur werkt met zeven basislagen die we als volgt toepassen op de hügelbedden:

### 1. Kroonlaag (Grote bomen)
Voor een hügelbed is deze laag niet geschikt, maar we kunnen dwergfruit of kleine fruitbomen gebruiken als ankerpunten aan de uiteinden of in de buurt.
- Dwergappel of -peer aan de noordzijde (om schaduw te minimaliseren)
- Kolomvormige fruitbomen als ankerpunten

### 2. Lage Boomlaag (Kleine bomen)
- **Locatie**: Verspreid langs de noordkant (zuidelijk halfrond: zuidkant)
- **Soorten**:
- Hazelnoot (Corylus avellana)
- Dwergkers of -pruim

### 3. Struiklaag
- **Locatie**: Noordelijke rand of in clusters
- **Soorten**:
- Blauwe bes (Vaccinium corymbosum)
- Framboos (Rubus idaeus)
- Goji bes (Lycium barbarum)
- Rozemarijn (Rosmarinus officinalis)
- Salie (Salvia officinalis)

### 4. Kruidlaag (Vaste planten)
- **Locatie**: Midden- en bovengedeelte van het bed
- **Soorten**:
- Aardpeer (Helianthus tuberosus)
- Artisjok (Cynara cardunculus)
- Rabarber (Rheum rhabarbarum)
- Asperge (Asparagus officinalis)
- Lavendel (Lavandula angustifolia)
- Oregano (Origanum vulgare)
- Tijm (Thymus vulgaris)
- Bieslook (Allium schoenoprasum)

### 5. Bodembedekkers
- **Locatie**: Tussen grotere planten en langs de randen
- **Soorten**:
- Aardbei (Fragaria × ananassa)
- Kruipende tijm (Thymus serpyllum)
- Penningkruid (Lysimachia nummularia)
- Witte klaver (Trifolium repens) - stikstofbinder
- Munt-soorten (beter in potten om woekeren te voorkomen)
- Kamille (Matricaria chamomilla)

### 6. Klimplanten
- **Locatie**: Op stokken of klimrekken langs de hügel
- **Soorten**:
- Komkommer (Cucumis sativus)
- Stokbonen (Phaseolus vulgaris) - stikstofbinder
- Erwten (Pisum sativum) - stikstofbinder
- Kiwi (Actinidia deliciosa) - kleinere variëteiten
- Druif (Vitis vinifera) - compacte variëteiten

### 7. Wortellaag
- **Locatie**: Verspreid door het bed
- **Soorten**:
- Aardappel (Solanum tuberosum)
- Zoete aardappel (Ipomoea batatas)
- Pastinaak (Pastinaca sativa)
- Wortelen (Daucus carota)
- Ui (Allium cepa)
- Knoflook (Allium sativum)
- Mierikswortel (Armoracia rusticana)
- Yacon (Smallanthus sonchifolius)

## Specifieke Plannen per Sectie met Combinatieteelt

### Sectie 1: Groenten & Kruiden (0-10 meter)
- **Bovenkant**:
- Drie Zusters combinatie: maïs, stokbonen en courgette/pompoen (3 meter)
- Tomaten met basilicum en goudsbloem (3 meter)
- Zonnebloemen met klimmende erwten (4 meter)
- **Middendeel**:
- Knoflook en ui met wortelen (geen erwten of bonen in de buurt)
- Kool met dille, salie en selderij (geen aardbeien of tomaten in de buurt)
- Aromatische kruiden: oregano, tijm, rozemarijn als afscheiding tussen teelten
- **Onderkant & zijkanten**:
- Aardbeien met bieslook en knoflook (geen koolsoorten in de buurt)
- Kruipende tijm en kamille als algemene bodembedekker
- Tagetes (afrikaantjes) langs de rand tegen nematoden

### Sectie 2: Bessenstruiken & Meerjarigen (10-20 meter)
- **Bovenkant**:
- Frambozen en jostabes met brandnetels (versterkt smaak, verdrijft plagen)
- Artisjok met lavendel en bieslook (bestuivers aantrekken)
- Aspergeplanten met aardbeien als bodembedekker (verschillende worteldieptes)
- **Middendeel**:
- Rabarber met salie (bescherming tegen plagen)
- Aardpeer (topinambour) met dille (bestuivers aantrekken)
- Vaste kruiden met borage (bestuivers, bodemverbetering)
- **Onderkant & zijkanten**:
- Bosbessen met naaldboom mulch (zuurminnend, extra compost toevoegen)
- Goji bessen met kamille (ondersteunende werking)
- Witte klaver als stikstofbindende bodembedekker

### Sectie 3: Eetbare Bloemen & Bestuivers (20-30 meter)
- **Bovenkant**:
- Zonnebloemen met bonen en komkommer (structuur en bescherming)
- Topinambour met dille en selderij
- Klimmende Oost-Indische kers met lage tomaten (insectenwering)
- **Middendeel**:
- Goudsbloem (Calendula) met uien en wortelen
- Komkommerkruid (Borago) met aardbeien (bestuiving en smaakverbetering)
- Anijs-hysop met vlinderbloemigen (erwten, bonen)
- Lavendel met venkel (niet bij wortels) voor bestuivers
- **Onderkant & zijkanten**:
- Viooltjes (eetbare bloemen) met peterselie
- Margriet met knoflook (bescherming)
- Tijm en kruipende tijm als algemene bodembedekkers

### Sectie 4: Stikstofbinders & Bodemverbeteraars (30-40 meter)
- **Bovenkant**:
- Stokbonen met zonnebloemen en maïs (structurele ondersteuning)
- Lupine met venkel en dille (bestuivers)
- Erwten met radijs en sla (snellere teelt tussen langzamere)
- **Middendeel**:
- Luzerne met aardappelen (stikstofverrijking)
- Boekweit met aardbeien (bodemverbetering en bodembedekking)
- Phacelia (bijenvriend) met wortelen en kruiden
- **Onderkant & zijkanten**:
- Witte en rode klaver met pompoenen (bodembedekker met diepe wortelvrucht)
- Wikke met Oost-Indische kers (insectenbestrijding)
- Kamille met ui en prei (wederzijdse bescherming)